Skender Susuri & Hasan Morina, Shkollat – tendÃƒÂ« nÃƒÂ« KukÃƒÂ«s tÃƒÂ« ShqipÃƒÂ«risÃƒÂ« 1999 (mbÃƒÂ«shtetja psiko-sociale e fÃƒÂ«mijÃƒÂ«ve refugjatÃƒÂ«)

Shkollat – tendÃƒÂ« nÃƒÂ« KukÃƒÂ«s tÃƒÂ« ShqipÃƒÂ«risÃƒÂ« 1999 (mbÃƒÂ«shtetja psiko-sociale e fÃƒÂ«mijÃƒÂ«ve refugjatÃƒÂ«)

1.DÃƒÂ«bimi i popullatÃƒÂ«s civile dhe kampet e refugjatÃƒÂ«ve nÃƒÂ« KukÃƒÂ«s

Synim kryesor i politikÃƒÂ«s dhe i makinerisÃƒÂ« ushtarake serbe e pastaj edhe jugosllave, nÃƒÂ« tÃƒÂ« gjitha periudhat kohore, ka qenÃƒÂ« sllavizimi i KosovÃƒÂ«s. NÃƒÂ« periudha tÃƒÂ« caktuara kohore ky proces ka njohur herÃƒÂ« ngadalÃƒÂ«sime e herÃƒÂ« pÃƒÂ«rshpejtime, varÃƒÂ«sisht nga rrethanat politike, shoqÃƒÂ«rore dhe zhvillimet e kohÃƒÂ«s, por si proces shovinist dhe kolonizues nuk ishte ndalur asnjÃƒÂ«herÃƒÂ«.

NÃƒÂ« periudhÃƒÂ«n mars – qershor 1999, forcat ushtarake, policore dhe paramilitare serbe paralelisht me djegiet, shkatÃƒÂ«rrimet, vjedhjet, dhunimet dhe masakrimet e shumta tÃƒÂ« popullsisÃƒÂ« civile shqiptare, dÃƒÂ«buan me dhunÃƒÂ« nga Kosova rreth njÃƒÂ« milion shqiptarÃƒÂ«, tÃƒÂ« cilÃƒÂ«t u detyruan tÃƒÂ« kalojnÃƒÂ« si refugjatÃƒÂ« nÃƒÂ« ShqipÃƒÂ«ri, Maqedoni dhe Mal tÃƒÂ« Zi. Sigurisht nÃƒÂ« mesin e popullatÃƒÂ«s civile kishe njÃƒÂ« numÃƒÂ«r shumÃƒÂ« tÃƒÂ« madh tÃƒÂ« fÃƒÂ«mijÃƒÂ«ve.

TÃƒÂ« deportuarit shqiptarÃƒÂ« nÃƒÂ« pikÃƒÂ«n kufitare tÃƒÂ« VÃƒÂ«rmicÃƒÂ«s-Morinit, fillimisht u vendosÃƒÂ«n nÃƒÂ« qytetin mÃƒÂ« tÃƒÂ« afÃƒÂ«rt kufitar tÃƒÂ« ShqipÃƒÂ«risÃƒÂ«, nÃƒÂ« KukÃƒÂ«s. Sipas tÃƒÂ« dhÃƒÂ«nave tÃƒÂ« organizatave tÃƒÂ« ndryshme ndÃƒÂ«rkombÃƒÂ«tare dhe vendore, atÃƒÂ« kohÃƒÂ« nÃƒÂ« KukÃƒÂ«s, llogaritet se kishin qÃƒÂ«ndruar diku rreth tetÃƒÂ«qindÃƒÂ«mijÃƒÂ« (800.000) refugjatÃƒÂ« shqiptarÃƒÂ«, njÃƒÂ« pjesÃƒÂ« e tyre kishte lÃƒÂ«vizur mÃƒÂ« pastaj pÃƒÂ«r nÃƒÂ« qytete e tjera tÃƒÂ« ShqipÃƒÂ«risÃƒÂ«, ndÃƒÂ«rsa nÃƒÂ« vetÃƒÂ« qytetin e KukÃƒÂ«sit dhe rrethinat e tij vlerÃƒÂ«sohet tÃƒÂ« kishin mbetur diku afÃƒÂ«r katÃƒÂ«rqindÃƒÂ«mijÃƒÂ« (400.000) refugjatÃƒÂ«. Popullata shqiptare e dÃƒÂ«buar u vendos nÃƒÂ« kampet e ngritura nga organizatat ndÃƒÂ«rkombÃƒÂ«tare humanitare dhe shtetit shqiptar. NjÃƒÂ« pjesÃƒÂ« e konsiderueshme gjetÃƒÂ«n strehim dhe mirÃƒÂ«pritje edhe nÃƒÂ« familjet lumjane nÃƒÂ« KukÃƒÂ«s dhe fshatrat e tij. MirÃƒÂ«pritja e asaj kohe ishte njÃƒÂ« shembull i jashtÃƒÂ«zakonshÃƒÂ«m i humanizmit nÃƒÂ« pÃƒÂ«rmasa botÃƒÂ«rore, duke treguar solidaritet tÃƒÂ« jashtÃƒÂ«zakonshÃƒÂ«m, duke ofruar ndihmÃƒÂ« dhe strehim pÃƒÂ«r tÃƒÂ« gjithÃƒÂ« ata qÃƒÂ« ishin nÃƒÂ« nevojÃƒÂ«. NÃƒÂ« qytetin e KukÃƒÂ«sit ishin ngritur dhjetÃƒÂ«ra kampe pÃƒÂ«r tÃƒÂ« siguruar strehim dhe gjÃƒÂ«rat elementare pÃƒÂ«r tÃƒÂ« gjithÃƒÂ« tÃƒÂ« dÃƒÂ«buarit nga Kosova, tÃƒÂ« cilÃƒÂ«t kalonin nga pika kufitare e VÃƒÂ«rmicÃƒÂ«s-Morinit.

Kampet e ngritura / KukÃƒÂ«s 1999
Nr	EmÃƒÂ«rtimi	Vendi	Numri i refugjatÃƒÂ«ve
1	Kampi i EBA-sÃƒÂ«	Gostil	9.776
2	Kampi UNHCR-sÃƒÂ«	Gostil	3.410
3	Kampi Italian 1	Rexhepaj	6.230
4	Kampi Italian 2	KukÃƒÂ«s	5.800
5	Kampi i bashkisÃƒÂ«	KukÃƒÂ«s	2.510
6	Kampi Kapanamur	KukÃƒÂ«s	1.300
7	Kampi tek KÃƒÂ«ndi i lojrave	KukÃƒÂ«s	1.600
8	Kampi tek Parku i ri	KukÃƒÂ«s	3.600
9	Kampet total	Rrethi KukÃƒÂ«s	34.216

Nuk duhet harruar se:

GjatÃƒÂ« LuftÃƒÂ«s sÃƒÂ« vitit 1998/1999 tÃƒÂ« paktÃƒÂ«n 89 fÃƒÂ«mijÃƒÂ« ishin viktima tÃƒÂ« drejtpÃƒÂ«rdrejta kÃƒÂ«saj lufte pÃƒÂ«rkatÃƒÂ«sish u vranÃƒÂ«;

ShumÃƒÂ« fÃƒÂ«mijÃƒÂ« tÃƒÂ« tjerÃƒÂ« u plagosÃƒÂ«n nÃƒÂ« sulmet e forcave kriminale serbe, disa prej tyre me pasoja tÃƒÂ« pÃƒÂ«rhershme, si humbja e anÃƒÂ«ve tÃƒÂ« trupit, verbimi, ose dÃƒÂ«mtime tÃƒÂ« tjera tÃƒÂ« rÃƒÂ«nda fizike dhe mendore;

Lufta ÃƒÂ§oi nÃƒÂ« zhvendosjen masive tÃƒÂ« popullsisÃƒÂ« civile. Qindra mijÃƒÂ«ra fÃƒÂ«mijÃƒÂ« dhe familje u detyruan tÃ¢â‚¬â„¢i lÃƒÂ«shojnÃƒÂ« shtÃƒÂ«pitÃƒÂ« e tyre dhe tÃƒÂ« kÃƒÂ«rkojnÃƒÂ« strehim nÃƒÂ« kampe refugjatÃƒÂ«sh ose nÃƒÂ« shtetet fqinje. Kjo shkaktoi trauma psikologjike pÃƒÂ«r fÃƒÂ«mijÃƒÂ«t, pasi ata humbÃƒÂ«n jo vetÃƒÂ«m shtÃƒÂ«pitÃƒÂ« e tyre, por edhe ÃƒÂ§do lidhje me jetÃƒÂ«n e mÃƒÂ«parshme;

FÃƒÂ«mijÃƒÂ«, e kishin tÃƒÂ« vÃƒÂ«shtirÃƒÂ« tÃ¢â‚¬â„¢i kuptonin pasojat e luftÃƒÂ«s, ishin tÃƒÂ« prekur nga humbja e familjarÃƒÂ«ve, shokÃƒÂ«ve dhe mungesa e sigurisÃƒÂ«. ShumÃƒÂ« fÃƒÂ«mijÃƒÂ« humbÃƒÂ«n njÃƒÂ«rin ose tÃƒÂ« dy prindÃƒÂ«rit e tyre. ShkatÃƒÂ«rrim i strukturave familjare solli pasiguri tÃƒÂ« mÃƒÂ«tejshme pÃƒÂ«r fÃƒÂ«mijÃƒÂ«t, duke i lÃƒÂ«nÃƒÂ« ata pa mbÃƒÂ«shtetje socio-emocionale dhe materiale.

TÃƒÂ« gjitha kÃƒÂ«to vuajtje, pÃƒÂ«rjetime, ekspozime tÃƒÂ« fÃƒÂ«mijÃƒÂ«ve ndikuan nÃƒÂ« gjendjen e tyre shpirtÃƒÂ«rore, emocionale dhe sociale. Tek fÃƒÂ«mijÃƒÂ«t mbretÃƒÂ«ronte frika, ankthi dhe psikoza e luftÃƒÂ«s sepse ata ishin tÃƒÂ« ekspozuar ndaj ngjarjeve jashtÃƒÂ«zakonisht tÃƒÂ« dhimbshme, tÃƒÂ« tmerrshme dhe tÃƒÂ« frikshme, siÃƒÂ§ ishin veprimet kriminale tÃƒÂ« forcave serbe ndaj popullatÃƒÂ«s civile shqiptare (kujtojmÃƒÂ« vetÃƒÂ«m nÃƒÂ« Rajonin e Prizrenit: masakrat nÃƒÂ« fshatrat KrushÃƒÂ« e Madhe dhe KrushÃƒÂ« e VogÃƒÂ«l, CelinÃƒÂ«, LandovicÃƒÂ«, KorishÃƒÂ«, RandobravÃƒÂ«, Tusuz (Lagja e Trimave), MamushÃƒÂ«, LugishtÃƒÂ« e Hasit, Masakrat nÃƒÂ« fshatrat e tjera tÃƒÂ« Hasit, VÃƒÂ«rrinit etj.

2. Shkollat – tendÃƒÂ« / organizimi dhe funksionimi

NjÃƒÂ« organizim mÃƒÂ« shumÃƒÂ« se madhor dhe fisnik padyshim mbetet ofrimi i aktiviteteve psiko-sociale nÃƒÂ« mbÃƒÂ«shtetje tÃƒÂ« shÃƒÂ«ndetit mendor dhe psiko-social tÃƒÂ« fÃƒÂ«mijÃƒÂ«ve refugjatÃƒÂ« pÃƒÂ«rmes organizimit dhe funksionimit tÃƒÂ« shkollÃƒÂ«s-tendÃƒÂ«.

Shoqatat e ndryshme humanitare ndÃƒÂ«rkombÃƒÂ«tare tÃƒÂ« cilat kishin ardhur nÃƒÂ« KukÃƒÂ«s dhe autoritetet vendore nÃƒÂ« KukÃƒÂ«s, pÃƒÂ«r tÃƒÂ« ofruar mbÃƒÂ«shtetje psiko-sociale, ndjenjen e sigurisÃƒÂ« dhe tÃƒÂ« kujdesit ndaj fÃƒÂ«mijÃƒÂ«ve refugjatÃƒÂ«, arritÃƒÂ«n tÃƒÂ« organizonin dhe funksionalizonin shkollat – tendÃƒÂ«. ArritÃƒÂ«n tÃƒÂ« sigurojnÃƒÂ« njÃƒÂ« sasi tÃƒÂ« konsiderueshme tÃƒÂ« materialit tÃƒÂ« nevojshÃƒÂ«m didaktikÃƒÂ« (fletore, lapsa, ÃƒÂ§anta, mjete mÃƒÂ«simore tÃƒÂ« konkretizimit etj).

Sipas autoriteteve shqiptare nÃƒÂ« ShqipÃƒÂ«ri ishin hapur 36 shkolla verore/argÃƒÂ«tuese, ku mÃƒÂ«sues, punÃƒÂ«tor dhe njohÃƒÂ«s tÃƒÂ« edukimit psiko-social, vendas dhe kosovarÃƒÂ« u angazhuan pÃƒÂ«r mbÃƒÂ«shtetjen psiko-sociale tÃƒÂ« njÃƒÂ« numri tÃƒÂ« madh tÃƒÂ« fÃƒÂ«mijÃƒÂ«ve tÃƒÂ« traumatizuar. Numri i fÃƒÂ«mijÃƒÂ«ve refugjatÃƒÂ« tÃƒÂ« cilÃƒÂ«t pÃƒÂ«rfituan nga kÃƒÂ«to shÃƒÂ«rbime arrin afÃƒÂ«rsisht nÃƒÂ« katÃƒÂ«rdhjetÃƒÂ«mijÃƒÂ« (40000.00).

NdÃƒÂ«rsa njÃƒÂ« pjesÃƒÂ« e fÃƒÂ«mijÃƒÂ«ve refugjatÃƒÂ« i vijuan mÃƒÂ«simet nÃƒÂ« shkollat publike tÃƒÂ« KukÃƒÂ«sit dhe tÃƒÂ« fshatarve tÃƒÂ« kÃƒÂ«tij rrethi. KÃƒÂ«ta nxÃƒÂ«nÃƒÂ«s treguan rezultate shumÃƒÂ« tÃƒÂ« mira nÃƒÂ« procesin mÃƒÂ«simor dhe ishin tÃƒÂ« pritur miqÃƒÂ«sisht nga nxÃƒÂ«nÃƒÂ«sit dhe mÃƒÂ«simdhÃƒÂ«nÃƒÂ«sit e tyre. TÃƒÂ« tilla angazhime tÃƒÂ« autoriteteve shqiptare pati nÃƒÂ« tÃƒÂ« gjitha qytetet ku kishte fÃƒÂ«mijÃƒÂ« refugjatÃƒÂ«.

3. MbÃƒÂ«shtetje psiko-sociale pÃƒÂ«r fÃƒÂ«mijÃƒÂ«t refugjatÃƒÂ« nÃƒÂ« shkollat – tendÃƒÂ«

Luftrat nÃƒÂ« pÃƒÂ«rgjithÃƒÂ«si kanÃƒÂ« ndikime tÃƒÂ« thella dhe tÃƒÂ« gjata tek tÃƒÂ« gjithÃƒÂ«, nÃƒÂ« veÃƒÂ§anti tek fÃƒÂ«mijÃƒÂ«t, duke pÃƒÂ«rfshirÃƒÂ« rritjen e psikozÃƒÂ«s sÃƒÂ« frikÃƒÂ«s, ankthin, pÃƒÂ«rjetimin e traumave, ÃƒÂ§rregullime tÃƒÂ« tjera psikike, sociale, emocionale si dhe ndikime tÃƒÂ« tjera negative zhvillimore – shÃƒÂ«ndetÃƒÂ«sore.

PÃƒÂ«r tÃ¢â‚¬â„¢i adresuar dhe minimizuar kÃƒÂ«to pasojat, ÃƒÂ«shtÃƒÂ« e rÃƒÂ«ndÃƒÂ«sishme qÃƒÂ« fÃƒÂ«mijÃƒÂ«t tÃƒÂ« kenÃƒÂ« mbÃƒÂ«shtetje psikologjike dhe tÃƒÂ« rivendosin njÃƒÂ« ndjenjÃƒÂ« sigurie dhe normaliteti. Kjo sigurisht nuk ÃƒÂ«shtÃƒÂ« as e lehtÃƒÂ« dhe as e menjÃƒÂ«hershme. Kjo mbÃƒÂ«shtetje arrihet pÃƒÂ«rmes krijimit tÃƒÂ« njÃƒÂ« mjedisi tÃƒÂ« sigurt dhe mbÃƒÂ«shtetÃƒÂ«s, ofrimit tÃƒÂ« shÃƒÂ«rbimeve psiko-sociale.

NÃƒÂ« ofrimin e mbÃƒÂ«shtetjes psiko-sociale tÃƒÂ« fÃƒÂ«mijÃƒÂ«ve refugjatÃƒÂ« u angazhuan organizimet dhe shoqatat e huaja dhe autoritetet shqiptare lokale tÃƒÂ« kohÃƒÂ«s nÃƒÂ« KukÃƒÂ«s. Gjithashtu nuk mungoi angazhimi dhe kontributi i mÃƒÂ«suesve tÃƒÂ« KosovÃƒÂ«s si dhe gatishmÃƒÂ«ria e prindÃƒÂ«rve pÃƒÂ«r tÃƒÂ« mbÃƒÂ«shtetur fÃƒÂ«mijÃƒÂ«t e tyre nÃƒÂ« shkollat-tendÃƒÂ«. dhe shoqatat tÃƒÂ« cilat ofronin shÃƒÂ«rbime tÃƒÂ« ndryshme psiko-sociale.

Shkollat – tendÃƒÂ« padyshim kishin njÃƒÂ« kontribut tÃƒÂ« jashtÃƒÂ«zakonshÃƒÂ«m nÃƒÂ« ofrimin e mbÃƒÂ«shtetjes psiko – sociale dhe ofrimin e ndjenjeÃƒÂ«s sÃƒÂ« sigurisÃƒÂ« dhe mbÃƒÂ«shtetjes pÃƒÂ«r fÃƒÂ«mijÃƒÂ«t refugjatÃƒÂ«.

Shkolla shqipe nÃƒÂ« tendÃƒÂ« (shkolla-tendÃƒÂ«) dhe mbÃƒÂ«shtetja tÃƒÂ« cilÃƒÂ«n e morrÃƒÂ«n fÃƒÂ«mjÃƒÂ«t refugjatÃƒÂ« nga ekspertÃƒÂ«t e huaj, ekspertÃƒÂ«t shqiptar dhe mÃƒÂ«simdhÃƒÂ«nÃƒÂ«sit refugjatÃƒÂ« tÃƒÂ« KosovÃƒÂ«s, ishte njÃƒÂ« organizim i jashtÃƒÂ«zakonshÃƒÂ«m dhe i cili kontribuoj nÃƒÂ« zvogÃƒÂ«limin e dhimbjeve dhe traumave nÃƒÂ«pÃƒÂ«r tÃƒÂ« cilat kishin kaluar kÃƒÂ«ta fÃƒÂ«mijÃƒÂ«, duke e pÃƒÂ«rjetuar dhe parÃƒÂ« me sytÃƒÂ« e tyre dhunÃƒÂ«n dhe terrorin policor dhe ushtarak serb mbi popullatÃƒÂ«n civile pÃƒÂ«rkatÃƒÂ«sisht familjet dhe tÃƒÂ« afÃƒÂ«rmit e tyre. FÃƒÂ«mijÃƒÂ«t ishin tÃƒÂ« traumatizuar, kishin frikÃƒÂ« dhe ankth dhe ishte e domosdoshme mbÃƒÂ«shtetje psikologjike, emocionale e tyre. KÃƒÂ«tÃƒÂ« mbÃƒÂ«shtetje kush mund ta ofronte mÃƒÂ« mirÃƒÂ« se mÃƒÂ«suesit e tyre nÃƒÂ« shkollat-tendÃƒÂ«.

NjÃƒÂ« shtÃƒÂ«pi e verdhÃƒÂ« e pÃƒÂ«rpirÃƒÂ« nga flakÃƒÂ«t ka zÃƒÂ«nÃƒÂ« njÃƒÂ« fletÃƒÂ« A4. GjuhÃƒÂ«zat e kuqe tÃƒÂ« zjarrit dhe shtÃƒÂ«llungat e zeza duket se i kalojnÃƒÂ« qoshet e fletÃƒÂ«s. Tri shtÃƒÂ«pi tÃƒÂ« tjera janÃƒÂ« shkrumbuar. PemÃƒÂ«t nuk janÃƒÂ« mÃƒÂ« jeshile dhe degÃƒÂ«t e tyre nuk sheh mÃƒÂ« asnjÃƒÂ« gjethe. I ngjajnÃƒÂ« njÃƒÂ« dimri tÃƒÂ« ftohtÃƒÂ« trupat e tharÃƒÂ«. Ãƒâ€¡atitÃƒÂ« e kullave kanÃƒÂ« rÃƒÂ«nÃƒÂ« dhe nÃƒÂ« vend tÃƒÂ« tyre shihet e zeza e boshit. Oborri i madh ka bar tÃƒÂ« djegur. KanÃƒÂ« lÃƒÂ«nÃƒÂ« pas ÃƒÂ«ndrrat e thyera e janÃƒÂ« nisur me rrobat e trupit pa e ditur se ku po shkojnÃƒÂ«. KanÃƒÂ« ikur nga sytÃƒÂ« kÃƒÂ«mbÃƒÂ«t vetÃƒÂ«m pÃƒÂ«r tÃƒÂ« ikur. KosovÃƒÂ«, 1999[1].

KÃƒÂ«to janÃƒÂ« veÃƒÂ§se dy prej vizatimeve tÃƒÂ« fÃƒÂ«mijÃƒÂ«ve tÃƒÂ« luftÃƒÂ«s. JanÃƒÂ« fÃƒÂ«mijÃƒÂ«t qÃƒÂ« e i lanÃƒÂ« shtÃƒÂ«pitÃƒÂ« nÃƒÂ« mesnatÃƒÂ«, sepse fshati pÃƒÂ«rpihej nga flakÃƒÂ«t dhe krismat dÃƒÂ«gjoheshin nga ÃƒÂ§do anÃƒÂ«. I zgjuan dhe i nxorÃƒÂ«n prej krevateve tÃƒÂ« ngrohta, e rrugÃƒÂ«s nga iknin prej aty, shihnin tmerret e luftÃƒÂ«s. FlakÃƒÂ« e zjarr, armÃƒÂ« e krisma. Shkretimi i shtÃƒÂ«pive linte pas jehonÃƒÂ«n e tÃƒÂ« qarave. VizatojnÃƒÂ« fytyra tÃƒÂ« pÃƒÂ«rlotura, qÃƒÂ« tÃƒÂ« shohin nÃƒÂ« sy. VizatojnÃƒÂ« dhimbjen qÃƒÂ« njohÃƒÂ«n nÃƒÂ« moshÃƒÂ« tÃƒÂ« njomÃƒÂ«. VizatojnÃƒÂ« tÃƒÂ« vetmen botÃƒÂ« qÃƒÂ« mbajnÃƒÂ« mend, sepse e gjithÃƒÂ« ÃƒÂ§Ã¢â‚¬â„¢dinin para saj ÃƒÂ«shtÃƒÂ« fshirÃƒÂ«, siÃƒÂ§ fshin njÃƒÂ« dhembje e madhe ÃƒÂ§do gÃƒÂ«zim tÃƒÂ« vogÃƒÂ«lÃ¢â‚¬Â[2].

MÃƒÂ«suesit nÃƒÂ« shkollat-tendÃƒÂ« edhe pse nÃƒÂ« rrethana dhe kushte tÃƒÂ« jashtÃƒÂ«zakonshme, arritÃƒÂ«n tÃ¢â‚¬â„¢i pÃƒÂ«rmbushin qÃƒÂ«llimet mÃƒÂ« bazike, mÃƒÂ« thelbÃƒÂ«sore tÃƒÂ« kÃƒÂ«tyre shkollave, atÃƒÂ« tÃƒÂ«:

Ofrimit tÃƒÂ« mbÃƒÂ«shtetjes psiko-sociale, pÃƒÂ«rmes aktiviteteve mÃƒÂ«simore dhe zbavitÃƒÂ«se tÃƒÂ« fokusuara tek e ardhmja;
Ofrimit tÃƒÂ« ndjenjÃƒÂ«s sÃƒÂ« sigurisÃƒÂ« pÃƒÂ«r fÃƒÂ«mijÃƒÂ«t;

Shkollat-tendÃƒÂ« nga ana e fÃƒÂ«mijÃƒÂ«ve refugjatÃƒÂ« u perceptuan si mjedise ku ata ndiheshin tÃƒÂ« sigurt, tÃƒÂ« mbrojtur nga ÃƒÂ§do lloj dhune dhe terrori, tÃƒÂ« mirÃƒÂ«pritur dhe tÃƒÂ« vlerÃƒÂ«suar.

PÃƒÂ«rkundÃƒÂ«r se shkollat-tendÃƒÂ« nuk kishte njÃƒÂ« program mÃƒÂ«simor tÃƒÂ« ckatuar dhe tÃƒÂ« njÃƒÂ«suar, mÃƒÂ«simdhÃƒÂ«nÃƒÂ«sit ishin tÃƒÂ« pÃƒÂ«rkushtuar dhe planifikonin aktivitete mÃƒÂ«simore dhe argÃƒÂ«tuese duke u mbÃƒÂ«shtetur nÃƒÂ« pÃƒÂ«rvojÃƒÂ«n e tyre vetanake dhe nÃƒÂ« interesimet e fÃƒÂ«mijÃƒÂ«ve.

Gjithashtu duhet kujtuar se fÃƒÂ«mijÃƒÂ«t nÃƒÂ« shkollat-tendÃƒÂ« ishin tÃƒÂ« moshave tÃƒÂ« ndryshme, aty ku kishte mundÃƒÂ«si dhe interesim tÃƒÂ« shtuar tÃƒÂ« fÃƒÂ«mijÃƒÂ«ve pÃƒÂ«r vijimin e mÃƒÂ«simeve, ndarja e tyre bÃƒÂ«hej jo sipas klasave por sipas nivelit tÃƒÂ« shkollimit (niveli klasor, klasa e parÃƒÂ« e gjerÃƒÂ« nÃƒÂ« klasÃƒÂ«n e IV dhe niveli lÃƒÂ«ndor pÃƒÂ«rkatÃƒÂ«sisht klasa e V e gjerÃƒÂ« nÃƒÂ« klasÃƒÂ«n e VIII).

PÃƒÂ«r tu bÃƒÂ«rÃƒÂ« fÃƒÂ«mijÃƒÂ«ve pjesÃƒÂ«marrjen nÃƒÂ« shkolla-tÃƒÂ«ndÃƒÂ« mÃƒÂ« nxitÃƒÂ«se dhe motivuese, krahas ofrimit tÃƒÂ« aktiviteteve psiko-sociale, mÃƒÂ«suesit i kushtonin mÃƒÂ« shumÃƒÂ« kohÃƒÂ« aktiviteteve mÃƒÂ«simore nga gjuha shqipe dhe letÃƒÂ«rsia, muzika, arti figurativÃƒÂ«, edukimi fizikÃƒÂ« e shÃƒÂ«ndetÃƒÂ«sor dhe hera herÃƒÂ«s edhe nga matematika apo ndonjÃƒÂ« lÃƒÂ«ndÃƒÂ« tjetÃƒÂ«r mÃƒÂ«simore, pra zhvillohej njÃƒÂ« proces mÃƒÂ«simor i thjeshtÃƒÂ«zuar.

PÃƒÂ«r arsye tÃƒÂ« krijimit tÃƒÂ« rrethanave shumÃƒÂ« tÃƒÂ« rÃƒÂ«nduara nÃƒÂ« qytetin e KukÃƒÂ«sit, nga fluksi i madh i refugjatÃƒÂ«ve, mungesÃƒÂ«s sÃƒÂ« theksuar tÃƒÂ« infrastrukturÃƒÂ«s shkollore, buxhetit tÃƒÂ« limituar tÃƒÂ« nivelit vendor, zhvillimeve luftarake nÃƒÂ« vijat e frontit dhe angazhimit tÃƒÂ« njÃƒÂ« pjesÃƒÂ« tÃƒÂ« popullatÃƒÂ«s nÃƒÂ« radhÃƒÂ«t e UÃƒâ€¡K-sÃƒÂ« dhe problematikave tÃƒÂ« tjera ekzistenciale tÃƒÂ« kohÃƒÂ«s, nuk mund tÃƒÂ« pritej njÃƒÂ« organizim mÃƒÂ« ndryshe pÃƒÂ«r vazhdimin e mÃƒÂ«simeve pÃƒÂ«r fÃƒÂ«mijÃƒÂ«t refugjatÃƒÂ«. Shkollat – tendÃƒÂ« funksionuan gjatÃƒÂ« periudhÃƒÂ«s kohore prill – maj 1999.

PavarÃƒÂ«sisht organizimit, kohÃƒÂ«zgjatjes dhe kushteve tÃƒÂ« punÃƒÂ«s nÃƒÂ« shkollat-tendÃƒÂ«, ato mbeten institucione tÃƒÂ« rÃƒÂ«ndÃƒÂ«sishme edukative-arsimore dhe dÃƒÂ«shmojnÃƒÂ« pÃƒÂ«r pÃƒÂ«rkushtimin dhe angazhimin e shqiptarÃƒÂ«ve tÃƒÂ« KosovÃƒÂ«s pÃƒÂ«r shkollÃƒÂ«n shqipe edhe nÃƒÂ« rrethana lufte, njÃƒÂ«kohÃƒÂ«sisht ato duhet parÃƒÂ« dhe vlerÃƒÂ«suar si vazhdimÃƒÂ«si e sistemit arsimor paralel shqiptar nÃƒÂ« KosovÃƒÂ«.

4. PÃƒÂ«rgatitjet pÃƒÂ«r funksionimin e ShkollÃƒÂ«s verore

Krahas funksionimit tÃƒÂ« shkollÃƒÂ«s-tendÃƒÂ«, pÃƒÂ«r fÃƒÂ«mijÃƒÂ«t refugjatÃƒÂ« nÃƒÂ«pÃƒÂ«r tÃƒÂ« gjitha kampet e refugjatÃƒÂ«ve nÃƒÂ« KukÃƒÂ«s, autoritetet vendore nÃƒÂ« bashkÃƒÂ«punim me autoritetet dhe mÃƒÂ«suesit nga Kosova, kishin bÃƒÂ«rÃƒÂ« pÃƒÂ«rpjekje pÃƒÂ«r krijimin e kushteve pÃƒÂ«r tÃƒÂ« pÃƒÂ«rfshirÃƒÂ« tÃƒÂ« gjithÃƒÂ« fÃƒÂ«mijÃƒÂ«t / nxÃƒÂ«nÃƒÂ«sit refugjatÃƒÂ« nÃƒÂ« kuadÃƒÂ«r tÃƒÂ« njÃƒÂ« sistemi arsimor tÃƒÂ« ideuar vetÃƒÂ«m pÃƒÂ«r kÃƒÂ«ta fÃƒÂ«mijÃƒÂ«, pÃƒÂ«rmes programit tÃƒÂ« Ã¢â‚¬Å“ShkollÃƒÂ«s veroreÃ¢â‚¬Â.

Kjo shkollÃƒÂ« ishte menduar tÃƒÂ« fillone sÃƒÂ« funksionuari nÃƒÂ« muajt qershor-korrik dhe gusht (1999), nÃƒÂ« mÃƒÂ«nyrÃƒÂ« qÃƒÂ« tÃƒÂ« sigurohej vijimÃƒÂ«sia e shkollÃƒÂ«s shqipe pÃƒÂ«r fÃƒÂ«mijÃƒÂ«t refugjatÃƒÂ« dhe pÃƒÂ«rfundimi i vitit shkollor 1998/1999. Kjo ishte e vetmja mÃƒÂ«nyrÃƒÂ« sepse objektet shkollor nÃƒÂ« KukÃƒÂ«s nuk kishin mundÃƒÂ«si fizike (hapÃƒÂ«sira) dhe tÃƒÂ« tjera tÃƒÂ« pÃƒÂ«rfshinin fÃƒÂ«mijÃƒÂ«t/nxÃƒÂ«nÃƒÂ«sit refugjatÃƒÂ« nÃƒÂ« kadÃƒÂ«r tÃƒÂ« sisitemit tÃƒÂ« rregulltÃƒÂ« mÃƒÂ«simor me nxÃƒÂ«nÃƒÂ«sit kuksjan.

Sipas njÃƒÂ« vlerÃƒÂ«simi tÃƒÂ« autoriteteve lokale tÃƒÂ« KukÃƒÂ«sit, i cili vlerÃƒÂ«sim ishte bÃƒÂ«rÃƒÂ« pÃƒÂ«r organizimin dhe funksionimin e shkollÃƒÂ«s verore pÃƒÂ«r nxÃƒÂ«nÃƒÂ«sit refugjatÃƒÂ«, ishin evidentuar 12700 nxÃƒÂ«nÃƒÂ«s refugjatÃƒÂ« tÃƒÂ« nivelit fillor. (kl.I-VIII) tÃƒÂ« cilÃƒÂ«t duhej tÃ¢â‚¬â„¢i vijonin mÃƒÂ«simet nÃƒÂ« kÃƒÂ«tÃƒÂ« shkollÃƒÂ«. Gjithashtu ishin siguruar objektet shkollore dhe mjetet didaktike-mÃƒÂ«simore, invetari shkollor etj.

PÃƒÂ«r fat tÃƒÂ« mirÃƒÂ«, pas bombardimeve 78 ditore tÃƒÂ« forcave tÃƒÂ« NATO-sÃƒÂ« dhe luftÃƒÂ«s heroike tÃƒÂ« UÃƒâ€¡K-sÃƒÂ«, Serbia pÃƒÂ«rfundimisht u dÃƒÂ«bua nga Kosova dhe tÃƒÂ« gjithÃƒÂ« refugjatÃƒÂ«t u kthyen nÃƒÂ« shtÃƒÂ«pitÃƒÂ« e tyre.

5. Rifillimi i procesit edukativ-arsimor pas pÃƒÂ«rfundimit tÃƒÂ« LuftÃƒÂ«s

Pas 78 ditÃƒÂ« bombardimesh tÃƒÂ« pandÃƒÂ«rprera tÃƒÂ« forcave tÃƒÂ« NATO-sÃƒÂ«, dhe luftÃƒÂ«s heroike tÃƒÂ« UÃƒâ€¡K-sÃƒÂ«, forcat policore – ushtarake serbe u detyruan tÃƒÂ« largohen nga Kosova dhe tÃƒÂ« pranojnÃƒÂ« humbjen e tyre. NÃƒÂ« qeshor tÃƒÂ« vitit 1999 nÃƒÂ« KosovÃƒÂ« vendosen forcat ushtarake tÃƒÂ« NATO-sÃƒÂ« dhe shÃƒÂ«rbimi civil administrativ i OKB-sÃƒÂ«, i njohur me emrin UNMIK-u.

NÃƒÂ« korrik tÃƒÂ« vitit 1999 nÃƒÂ« PrishtinÃƒÂ« formohet Qeveria e PÃƒÂ«rkohshme e KosovÃƒÂ«s, nÃƒÂ« kuadÃƒÂ«r tÃƒÂ« saj edhe Ministria e Arsimit dhe e ShkencÃƒÂ«s. Kjo ministri pÃƒÂ«rgatiti programin pÃƒÂ«r pÃƒÂ«rfundimin e vitit shkollor tÃƒÂ« ndÃƒÂ«rprer 1998/99 dhe bÃƒÂ«ri pergatitjet e duhura pÃƒÂ«r fillimin e vitit te ri shkollor 1999/2000.

Ministria e Arsmit dhe e ShkencÃƒÂ«s e RepublikÃƒÂ«s sÃƒÂ« KosovÃƒÂ«s pa humbur kohÃƒÂ« nxjerr Vendimin nr.2/99 tÃƒÂ« datÃƒÂ«s 9 korrik 1999 me qellim tÃƒÂ« pÃƒÂ«rfundimit legjitim dhe tÃƒÂ« sukseshÃƒÂ«m tÃƒÂ« vitit shkollor 1998/99 dhe tÃƒÂ« fillimit tÃƒÂ« vitit tÃƒÂ« ri shkollor 1999/2000. Sipas kÃƒÂ«tij Vendimi shkollat fillore dhe tÃƒÂ« mesme, tÃƒÂ« cilat e kishin filluar vitin shkollor 1998/99, nÃƒÂ« shtator 1998 dhe e kishin ndÃƒÂ«rprerÃƒÂ« pÃƒÂ«r shkak tÃƒÂ« luftÃƒÂ«s nÃƒÂ« mars 1999, procesin edukativ-arsimor e vazhdojnÃƒÂ« nga data 1 shtator e gjerÃƒÂ« mÃƒÂ« 30 tetor 1999. NxÃƒÂ«nÃƒÂ«sit e klasave – pÃƒÂ«rfundimtare (kl.VIII shkolla fillore dhe kl.III dhe IV tÃƒÂ« shkollave tÃƒÂ« mesme) mÃƒÂ«simin e vazhdojnÃƒÂ« nga data 1 shtator e gjerÃƒÂ« mÃƒÂ« 15 tetor 1999.

Ministria e Arsimit dhe e ShkencÃƒÂ«s e RepublikÃƒÂ«s sÃƒÂ« KosovÃƒÂ«s nÃƒÂ« korrik te vitit 1999 gjithashtu nxjerri edhe vendime dhe udhezime tÃƒÂ« tjera tÃƒÂ« nevojshme pÃƒÂ«r fillimin sa mÃƒÂ« tÃƒÂ« suksesshÃƒÂ«m tÃƒÂ« procesit edukativ-arsimor nÃƒÂ« shkollat e KosovÃƒÂ«s:

Vendimin nr.07-09/99 tÃƒÂ« datÃƒÂ«s 22.07.1999 – nostrifikimi i dÃƒÂ«ftesave tÃƒÂ« nxÃƒÂ«nÃƒÂ«sve tÃƒÂ« shkollÃƒÂ«s fillore dhe tÃƒÂ« mesme tÃƒÂ« KosovÃƒÂ«s, tÃƒÂ« cilÃƒÂ«t pÃƒÂ«r shkaqe tÃƒÂ« luftÃƒÂ«s i vijuan mÃƒÂ«simet nÃƒÂ« ShqipÃƒÂ«ri, Maqedoni, Mal tÃƒÂ« Zi.
Vendimin nr.07-10/99 tÃƒÂ« datÃƒÂ«s 22.07.1999 – dokumentacioni pedagogjik-shkollor i asgjÃƒÂ«suar nga lufta,
UdhÃƒÂ«zimin pÃƒÂ«r pÃƒÂ«rgatitjet e institucioneve edukativo-arsimore pÃƒÂ«r vitin e ri shkollor dhe akademik 1999/2000, tÃƒÂ« datÃƒÂ«s 23 korrik 1999 dhe shumÃƒÂ« vendime dhe udhÃƒÂ«zime tÃƒÂ« tjera administrative.

TÃƒÂ« gjitha vendimet nÃƒÂ« fjalÃƒÂ« dhe shumÃƒÂ« tÃƒÂ« tjera kontribuan nÃƒÂ« fillimin e procesit tÃƒÂ« rimkÃƒÂ«mbjes tÃƒÂ« arsimit shqip nÃƒÂ« RepublikÃƒÂ«n e KosovÃƒÂ«s

Procesi i riorganizimit dhe rimkÃƒÂ«mbjes sÃƒÂ« sistemit arsimor nÃƒÂ« RepublikÃƒÂ«n e KosovÃƒÂ«s ishte gjithpÃƒÂ«rfshirÃƒÂ«s, krahas normalizimit tÃƒÂ« procesit mÃƒÂ«simor kishte pÃƒÂ«rfshirÃƒÂ« edhe ndryshimin e kurrikulit, ndÃƒÂ«rtimin e godinave shkollore tÃƒÂ« cilat ishin djegur dhe shkatrruar tÃƒÂ«rÃƒÂ«sisht, pÃƒÂ«rtritjen e dokumentacionit shkollor tÃƒÂ« asgjÃƒÂ«suar nga forcat serbe, kompletimin e kuadrit mÃƒÂ«simor dhe tÃƒÂ« tjera.,

Gjithashtu njÃƒÂ« interesim dhe vÃƒÂ«mendje e duhur ju kushtua edhe aktiviteteve psiko-sociale dhe tÃƒÂ« tjera pÃƒÂ«r fÃƒÂ«mijÃƒÂ«t dhe nxÃƒÂ«nÃƒÂ«sit, tÃƒÂ« cilÃƒÂ«t kishin pÃƒÂ«suar trauma dhe dÃƒÂ«mtime tÃƒÂ« ndryshme psiko Ã¢â‚¬â€œ sociale. U zhvilluan shumÃƒÂ« aktivitete tÃƒÂ« drejtÃƒÂ«pÃƒÂ«rdrejta me fÃƒÂ«mijÃƒÂ«t, mÃƒÂ«simdhÃƒÂ«nÃƒÂ«sit dhe prindÃƒÂ«rit tÃƒÂ« organizuara nga autoritetet vendore por edhe organizimet e jashme. Organizatat si UNICEF, Save the Children, dhe Caritas ofruan mbÃƒÂ«shtetje psikologjike pÃƒÂ«r fÃƒÂ«mijÃƒÂ«t pÃƒÂ«rmes grupeve tÃƒÂ« mbÃƒÂ«shtetjes dhe terapive grupore.

PÃƒÂ«r tÃƒÂ« gjithÃƒÂ« ishte e veshtirÃƒÂ«, nÃƒÂ« veÃƒÂ§anti pÃƒÂ«r familjet tÃƒÂ« cilat i kishin humbur mÃƒÂ« tÃƒÂ« dashurit e tyre. Krimet serbe ishin nga mÃƒÂ« kriminalet, por jeta duhej vazhduar.

Pas 25 vite pa okupatorin shekullor sllav, Kosova frymon lirshÃƒÂ«m, por kjo nuk nÃƒÂ«nkupton se e shkuara, dhuna, tmerret e shumta tÃƒÂ« pÃƒÂ«rjetuara janÃƒÂ« shlyer, ato jetojnÃƒÂ« thellÃƒÂ« nÃƒÂ« shpirtÃƒÂ«rat e tÃƒÂ« gjithÃƒÂ« atyre tÃƒÂ« cilÃƒÂ«t ishin tÃƒÂ« ekspozuar apo dÃƒÂ«shmitar tÃƒÂ« tyre.

Gjithashtu nuk harrohet kontributi i mÃƒÂ«suesve tÃƒÂ« anagazhuan nÃƒÂ« shkollat-tendÃƒÂ«, kontributi i autoriteteve tÃƒÂ« KukÃƒÂ«sit, tÃƒÂ« familjeve lumjane dhe organizimeve ndÃƒÂ«rkombÃƒÂ«tare tÃƒÂ« kohÃƒÂ«s tÃƒÂ« cilat vepronin nÃƒÂ« KukÃƒÂ«s dhe organizuan shkollat-tendÃƒÂ«.

DhuratÃƒÂ« nga njÃƒÂ« shoqe e klasÃƒÂ«s sÃƒÂ« shkollÃƒÂ«s nÃƒÂ« KukÃƒÂ«s, pÃƒÂ«r njÃƒÂ« nxÃƒÂ«nÃƒÂ«se tÃƒÂ« KomunÃƒÂ«s tÃƒÂ« Prizrenit e cila i kishte vijuar mÃƒÂ«simet nÃƒÂ« njÃƒÂ« nga shkollat e Qyetit tÃƒÂ« KukÃƒÂ«sit (1999)

[1] Fatmira Nikolli, http:gazeta shqiptare.al /2019/04/18/femijet e luftes vizatimet e vitit 1999

[2] Po aty

Skender Susuri & Hasan Morina, Shkollat – tendÃƒÂ« nÃƒÂ« KukÃƒÂ«s tÃƒÂ« ShqipÃƒÂ«risÃƒÂ« 1999 (mbÃƒÂ«shtetja psiko-sociale e fÃƒÂ«mijÃƒÂ«ve refugjatÃƒÂ«)

Leave a Comment Cancel Reply

Mos i humbisni përditësimet tona

Location

Our Campus

Academics

Related Posts

Leave a Comment Cancel Reply

Mos i humbisni përditësimet tona

Location

Our Campus

Academics